Shamisen (三味線)

To Shamisen (三味線), όπως και το Koto, είναι ένα από τα παραδοσιακά μουσικά όργανα της Ιαπωνίας. Είναι έγχορδο και αποτελείται από τρεις χορδές. Από το χαρακτηριστικό αυτό μάλιστα πήρε και το όνομά του, που σημαίνει κυριολεκτικά «τρεις χορδές».

Γενικότερα, δεν γνωρίζουμε ακριβώς για την καταγωγή του οργάνου, αλλά το πιθανότερο είναι ότι έφτασε στην Ιαπωνία από την Κίνα μέσω των νησιών Okinawa και συγκεκριμένα αποτελεί απόγονο του κινεζικού Sanxian. To Sanxian εμφανίστηκε στην Ιαπωνία γύρω στον 16ο αιώνα. Στη συνέχεια εξελίχθηκε σε ένα όργανο που ονομάστηκε Shansin και τελικά στο σημερινό Shamisen. Θεωρούνταν γενικά ένα όργανο των κατώτερων τάξεων και μπορούσαν να το παίξουν τόσο άντρες όσο και γυναίκες. Πώς μοιάζει όμως ένα Shamisen?

Αρχικά, το Shamisen έχει μήκος περίπου ενός μέτρου. Ανάλογα με το μήκος του λαιμού του χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: το Hozo-zao με λεπτό λαιμό, το Naka-zao με μέτριου πάχους λαιμό και το Futo-zao με παχύ λαιμό. Ακόμα, εκτός από τις χορδές που είναι φτιαγμένες από μετάξι και, σήμερα πλέον, σε πολλές περιπτώσεις από πλαστικό, έχει φυσικά και τρία κλειδιά για το κούρδισμα. Αποτελείται επίσης και από έναν μηχανισμό που βρίσκεται στην κορυφή του λαιμού, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την ένταση και τον παλμό της πρώτης χορδής. Το σώμα του οργάνου καλύπτεται συνήθως από δέρμα. Ανάλογα με το είδος της παραδοσιακής τέχνης που συνοδεύει η μουσική του (π.χ. θέατρο kabuki), χρησιμοποιείται το ανάλογο Shamisen.

Παραδοσιακά, για να μπορέσει κανείς να παίξει Shamisen πρέπει να χρησιμοποιήσει μια ειδική πένα, που ονομάζεται Bachi (撥). Υπάρχουν διαφορετικά μεγέθη και είδη Bachi και κατασκευάζονται συνήθως από ξύλο, ελεφαντόδοντο ή πλαστικό. Υπάρχουν βέβαια και κάποια είδη παιξίματος που απαιτούν τη χρήση των δαχτύλων. Το παίξιμο μοιάζει λίγο με το παίξιμο ενός κρουστού οργάνου, εξαιτίας του τρόπου που χτυπάει κάποιος τις χορδές. Υπάρχουν τουλάχιστον 10 διαφορετικά είδη παιξίματος του Shamisen. Μπορεί κανείς να παίξει είτε σόλο είτε με συνοδεία ενός άλλου Shamisen ή άλλων μουσικών οργάνων και φυσικά και με τη συνοδεία φωνής. Το είδος που μαθαίνουν και παίζουν οι Γκέισες και οι Μάικο (εκπαιδευόμενες) ονομάζεται Kouta (小唄).

Ο οργανοπαίχτης κάθεται γονατιστός για να παίξει. Το σώμα του οργάνου στηρίζεται στα γόνατά του, ενώ κρατάει τον λαιμό με το αριστερό χέρι. Εκτός από το Bachi, ο οργανοπαίχτης πολλές φορές φοράει ένα εργαλείο που ονομάζεται Yubisuri στα δάχτυλά του και τον βοηθάει να γλιστράει τα δάχτυλα πάνω στις χορδές, καθώς είναι συνηθισμένο για το ρυθμό του Shamisen να είναι γρήγορος και απαιτητικός. Θέλει αρκετή προσπάθεια και εξάσκηση, καθώς το όργανο δεν έχει τάστα όπως στην κιθάρα και έτσι απαιτείται εμπειρία και πολύ καλή τεχνική για ένα ακριβές παίξιμο.

Το Shamisen έχει πολλούς τρόπους παιξίματος, τεχνικών και κουρδίσματος. Οι τρεις βασικοί τύποι κουρδίσματος είναι ο Honchosi, o Ni Agari και ο San Sagari και ανάλογα με τον ποιον επιλέξει ο οργανοπαίχτης, κάποιες χορδές κουρδίζονται χαμηλότερα ή υψηλότερα από τις υπόλοιπες. Γενικότερα όμως, αν ακολουθούνται οι κανόνες ενός από των τριών τρόπων κουρδίσματος, ο οργανοπαίχτης έχει μια σχετική ελευθερία στο πώς θα κουρδίσει το Shamisen. Δεν υπάρχει δηλαδή κάποιο στάνταρ σετ κουρδίσματος, όπως στην κιθάρα ή σε άλλα έγχορδα όργανα.

Το Shamisen έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στον πολιτισμό της Ιαπωνίας. Ανάλογα με το είδος του χρησιμοποιείται και σε διαφορετικές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, το Hozo-zao ακούγεται στην τέχνη του Kabuki, ενώ δεν είναι καθόλου παράξενο να ακούσει κανείς το Futo-zao Shamisen σε ποπ ή και ροκ τραγούδια. Ένα πολύ διάσημο ντουέτο, αποτελούν οι Yoshida Brothers, οι οποίοι κατάφεραν να επαναφέρουν στη μόδα τον ήχο του, αφού το συνδύασαν με μοντέρνα όργανα (όπως την ηλεκτρική κιθάρα), που είχε αρχίσει να ξεχνιέται λόγω της εξέλιξης της μουσικής και της Δυτικοποίησης.

Πηγές: https://en.wikipedia.org/wiki/Shamisen
https://taiken.co/single/shamisen-an-introduction/  
http://www.tch.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=3&tcheid=2214 
https://grjpn-association.gr/tsugaru-shamisen/